Herkese merhaba,
Bazen kelimeler, tıpkı bir arkadaşın size bir şey anlatırken söylediği o ilginç laf gibi insanın kafasında yankı yapar, “Acaba bu kelime ne demek?” diye düşünürsünüz. İşte tam bu noktada, kelimelere hükmeden bir kahramana ihtiyacınız vardır: Lügat! Ama bir dakika, bir soru var; Lügat kimin eseri? Bu soruya cevap verirken biraz eğlenceye, biraz tarihsel espriye, hatta biraz da mizah eklemeye karar verdim. Hazırsanız başlayalım!
Lügat Kimin Eseri? Hikâyenin Başlangıcı
Hadi gelin, biraz geriye gidelim ve bu meşhur “Lügat” kelimesinin kim tarafından yaratıldığına bakalım. Türkçe’de Lügat, kelimelerin anlamlarını açıklayan bir kitaptır, yani sözlük. Ancak bu çok klasik bir açıklama, hadi biraz eğlenceli bir şekilde yaklaşalım. Şimdi, en başta şunu söyleyelim: Lügat, sadece bir kelime koleksiyonu değildir. O, kelimeler dünyasında bir gezgin gibidir, her kelimeye bir pasaport verir ve onun anlamını dünyaya tanıtır. Peki, bu gezgin kimdir?
Lügat’ın Yaratıcı Kahramanı: Kaşgarlı Mahmud
Evet, geldik işin kahramanına: Lügat’ın sahibi Kaşgarlı Mahmud! Hani “Lügat” deyince aklımıza gelen o kitabı yazan kişi işte o. Ama Kaşgarlı Mahmud’u düşündüğünüzde, sıradan bir adam gibi gelmesin. O, Orta Asya’nın ünlü dil bilimcilerinden, Türkçenin büyük dostlarından biriydi. 11. yüzyılda yaşamış, kelimeleri inceleyip, Türkçeyi kayda geçirmiş bir dil dâhisi.
“Divan-ı Lügat-it-Türk” isimli eseri, Türk dilinin, kelimelerinin ve halk edebiyatının kaybolmasını engellemek amacıyla yazılmış. Yani, bu kitap, Türkçe’nin ilk sözlüğü ve Kaşgarlı Mahmud, kelimeleri öyle büyük bir titizlikle toplamış ki, her kelimenin bir anlamı değil, aynı zamanda bir hikayesi var. Yani onun için bir kelime yalnızca bir sözcük değil, bir yaşam biçimiydi. Peki, bu kitabın arkasındaki stratejik düşünceyi nasıl açıklayabiliriz?
Erkekler Strateji Üzerine: “Lügat Sözlüğü, Ama Bir Plan!”
Kaşgarlı Mahmud’un yazdığı bu eser aslında tam bir çözüm odaklı strateji kitabı. Yani, adam kelimeleri toplamış ve bir araya getirmiş, sanki bir iş planı yapar gibi. Erkeklerin çözüm odaklı yaklaşımını düşünün: “Ne yapabilirim, nereye giderim, nasıl adım atarım?” İşte Mahmud da bu şekilde düşünüp, Türk dilini derinlemesine incelemiş. Düşünsenize, Kaşgarlı Mahmud’un cebinde bir not defteri, bir kalem ve bir de Türkçe’ye dair büyük bir strateji vardı. Bir adımda bir kelimeyi incelemiş, adeta bir dil savaşçısı gibi kelimeleri savaş alanından toplayıp, onları bize sunmuş.
Gerçekten de, o zamanlar dil bir savaş alanıydı ve Mahmud, bu savaşın en keskin silahını oluşturdu: Lügat! Bu kitapla, “Türk dilinin zaferi”ni kazandığını söyleyebiliriz. Bir erkeğin, bir projeyi adım adım planlayıp hayata geçirmesi gibi, Kaşgarlı Mahmud da Türk dilini koruma ve yaşatma adına bu “dil projesi”ni başarmıştı.
Kadınlar, Empati ve Anlam Arayışı: “Her Kelimenin Bir Hikayesi Var”
Evet, erkekler strateji yaparken, kadınlar daha empatik bir bakış açısıyla işler. Kaşgarlı Mahmud’un Lügat’ı yazarken yaptığı şey, her kelimeyi bir anlamla, bir duygu yüküyle taşımak gibiydi. Kadınların kelimelere yaklaşımı gibi: “Bir kelimeyi sadece anlamı için değil, o kelimenin bize nasıl hissettirdiği için de kullanırız.” Her kelimeyi, bir duygu, bir anlam dünyasına dönüştürme çabası… Mahmud, her kelimenin kökenini derinlemesine araştırmış ve her kelimenin arkasındaki halk hikayelerini, anıları ve anlamları da ön plana çıkarmış.
Kadınların ilişki odaklı yaklaşımı gibi, Kaşgarlı Mahmud da kelimeleri bir araya getirerek, Türk kültürünün temel taşlarını oluşturmuş. Her kelimenin kendine has bir özelliği, bir duygusu vardır ve Mahmud, bunu mükemmel bir şekilde yansıtmıştır. “Divan-ı Lügat-it-Türk” aslında bir duygu atlasıdır. Sadece dil değil, aynı zamanda kültürdür, ilişkidir. Kaşgarlı Mahmud, bu kitabı yazarken her kelimenin bir parçasını halktan almış, halkla empati kurmuş ve dilin en derin anlamlarını bir araya getirmiştir.
Sonuç: Lügat’ın Gücü
Öyleyse, Lügat kimin eseri? Cevap kesin: Kaşgarlı Mahmud! Ama bu eser, sadece bir kelime listesi değil, Türk dilinin ruhunu, halkın dilini ve tarihini içeren, zamanla kaybolmaya yüz tutmuş anlamları gün yüzüne çıkaran bir eser. Kaşgarlı Mahmud’un stratejik bakışı ve empatik yaklaşımı sayesinde, bu dev eser hala günümüzde bizlere ışık tutuyor.
Peki, sizin favori kelimeniz ne? Hangi kelimenin size özel bir anlamı var? Mahallede, evde ya da işte kullandığınız “o kelime” sizin için ne ifade ediyor? Yorumlarınızı paylaşarak bu eğlenceli tartışmayı hep birlikte büyütelim!